Situasaun
politika atual dadaun ne’e i’is boot ona, atu konintua sae foho mos laforsa atu
tun fali mos labele, gantun deit ona. Maske nune’e hau fiar sei lahamosu krize
social iha ita nia rai. Portantu Sitausaun sira ne’e hatudu la’os POVU mak
hanoin kiik maibe POLITIKUS sira mak kakutak kiak hanoin INFANTIL tamba hatene
jogu malu deit povu nia sakrfisiu nebe povu fo tiha ona ba sira iha eleisaun ba
partidu politiku sira iha loron 22 Jullu 2017 liu. Poder ne’e povu fo’o sukat
husi kadeira partidu lima hetan lado’ok malu, (FRETILIN 23, CNRT 22, PLP 8, PD
7, KHUNTO 5) ho rezultadu ida ne’e mak obriga Governo ida moris tenki ho
koligasaun hodi bele duru ba periodu ida tinan lima nian. Maibe ohin loron
saida mak akontese, wainhira Governo harii tiha simu tiha tomada pose, teatru
politika komesa mosu ke’e malu no resposta malu kona-ba prosesu negosiasaun
formasaun Governu, Asina plataforma Aliansa Maioria Parlamentar husi opozisaun
no ikus hatudu iha vota afavor ba rejeisaun programa VII Governo.
Teatru
politika entre Governo Koligasaun Minoritariu- GKM ho Opozisaun Maioria
Parlamentar – OMP iha objetivu ida deit mak servi povu maibe Tamba lider
politikus sira ambizaun deit ba kadeira atu ukun, ikus mai husik obriga povu
tenki moris deit ho rumoris no inserteza nia laran. Nune’e sira kontinua jogu
malu maske ita nota momos hela. Serake ita kontinua fo votus ba sira kareira
sira obriga atu loke tan eleisaun?
Tebes duni, joga
malu entre GKM Vs OMP sai manas liu tan, no iha posibilidade ikus sira sei
obriga povu atu hola parte iha sira nia jogu ne’e. Tamba ne’e hau hamosu artigu
ida ne’e atu ita prezisa hatene senariu ne’ebe dadaun ne’e ho jogu politiku
atual, atu nune'e ita labele hakfodak wainhira tensaun politika atual ne'e muda
an derepenti to’o iha nia klimaks.
Senariu rua
nebe dadaun ne’e la’o mak: senariu ida; Governu-GKM hakarak dada ba eleisaun
antisipada, ho agrumenta katak wainhira politikus sira lahanoin ba povu nia
susar no laiha sentidu estadu hodi konta programa Governu, lafasil atu entrega
ukun ne'e ho gratuita maibe dezisaun tenki fila ba povu mak deside. Senariu ida
ne'e pozibilidade akontese iha inisiu tinan 2018. Senariu rua: OMP hakarak dudu
ba Prezidente foti dezisaun hamosu VIII Governo forma husi OMP, ho argumenta
katak ne'e dalan demokrasia no tenki hakruk ba konsituisaun. Hau nia leitura
senariu ida la'o lalais los no posibilidade sei akontese semana oin dia, bele
iha loron 20 Nov.
Hau nia
konklusaun ba senariu rua ne'e, husi GKM no mos OMP sira hotu iha ambisaun
maka'as kaan deit ba poder atu ukun. Rasaun tambasa? Sei politikus sira mak
hanoin ba povu nia destinu karik, hahu kedas husi prosesu formasaun Governu
hakotu kedas problema iha ne'eba, maibe tamba deit politikus sira nian kaan atu
ukun hodi sira jogu malu tiha iha povu nia terus leten. Lider no politikus sira
haluha tiha katak kbiit kadeira nebe sira nia partidu hetan iha eleisaun ne'e
laos sira nia familia uma laran deit mak vota ba, ema barak mak soe nia tempu
iha momentu eleisaun nian.
Politiku sira
hatudu momos ona ba ita, katak politiku sira so hatene deit mak jogu malu iha
kadeira leten, lahanoin povu kiik sira oras ne'e moris deit iha rumoris no
inserteja nia laran. Maske politikus sira hatene hela ida ne'e maibe sira
kontinua obriga, Maske GKM ho OMP mos hatene hela katak entre ida 'dudu malu'
no ida 'dada malu' ida sei monu ba rai kuak, maibe sira kontinua halimar tamba
sira konfia povu iha sira nia kotuk, no sira lider partidu sira tebe rai no
fiar an demais katak wainhira fo netik tiha serbisu oan ruma koodenador sira,
ka halibur hela deit iha tempu sira situasaun sira hanesan hodi gasta nia osan
oituan ba sira han hemu nian, ga lori netik sira balun ba visita netik rai, ho
meius sira nune’e lider partidu sira hanoin militante sira iha kraik mentin tan
deit hodi apoiu sira iha kulaker jogu politiku ne'ebe sira halimar tamba sira
kaer hela iha leten ne’e. Lider partidu joga koordenador sira, koordenador sira
tun joga fali militante sira iha kraik mak kala aat didiak, sira iha kraik ne’e
mak kala manan netik gazolina litru ida ba motor no tua sabu aqua oan ida hodi
hamans netik fuan para kontinua viva vida deit. Ida ne’e mak tradisaun politika
oin loron iha ita nia sosiedade nia leet.
Nune’e hau nia
konklusaun, nu’udar Joven ida nebe seidauk involve an iha partidu ruma, hau
hakarak fo hanoin ida ne'e ba maluk joven sira seluk, uza ita nia kbiit
edukasaun nebe iha hodi bele kontrola an hodi labele sai atan ba partidu
politika i labele sai asu siak ba politikus sira nia interese. Se ita lakonsege
ukun ita nia an mak politikus sira halo ita hanesan los ‘boneka uza fila’
ne'ebe sira kaer remot buti tuir sira nia gostu, ne’e ida. Rua, Hau fiar katak
ema barak sei lahakarak ida ne'e, tamba joven maioria nebe susesu iha nia
estudu laos apoiu husi partidu nia osan maibe inan aman sira nia sakrifisiu
buka osan hodi sustenta oan sira eskola no matenek. Tolu; Politikus finji
haluha katak eleisaun ne’e ita soe tempu barak, soe ita nia eskola, soe ita nia
serbisu, balu dalaruma ita tenki la’o ain husi dook ba sentru votasaun.
Tamba ne’e
ikus liu hau konvida maluk joven no estudante sira, fihir ita ida-daik nia
didiak, refleta took hateke fila ba kotuk hodi hanoin sakrifisiu sira nebe ita
halo hodi fo votus ba eleisaun. Nune’e obrigasaun tenki fo votus ba eleisaun
antisipada. Eleisaun ne’e ita nia direitu atu tuir ka latuir maibe nu’udar
sidadaun diak ita fo ona kontribuisaun boot ida, ita fo tiha ona votus dala iha
eleisaun jeral ne’ebé Governu organiza maibe politikus lahatene kuidadu hetok
sira halimar fali poder nebe ita fo. Nune’e mai ita hotu julga POLITIKUS kaan
ten sira no julga sira liu husi hodi latuir eleisaun. GOLPUT!
Hakerek
na’in nudar Alumni Universidade Dili (UNDIL) 2011. Serbisu iha Fundasaun
Mahein (FM). Iha kritika no sujentaun favor haruka iha hau nia email: sancho_xavier@yahoo.co.id i Hp 77455269. Obrigado
